ترجمه‌ی ما دچار فقر نظری است

به گزارش سایت خبری خانه‌ی هنرمندان ایران ، در ابتدای نشست ، علی صلح‌جو درباره‌ی نظریه‌های ترجمه در ایران سخنرانی کرد:«رویکردها و نظریه‌های مختلفی در ترجمه هست. به طور مثال یک رویکرد لفظ‌گرا داریم که مترجم سعی می‌کند هیچ کلمه‌ای را بی‌ترجمه باقی نگذارد. در رویکرد فرمال مترجم خودش را ملزم به این می‌داند که نه تنها برای تمام کلمات، معادل بیابد بکه اگر با یک صفت برخورد می‌کند، آن را به همان‌گونه‌ی صفت ترجمه کند. یک رویکرد داینامیک وجود دارد که مقابل ترجمه‌ی فرمال است. در این رویکرد، مترجم خودش را ملزم نمی‌داند تمام کلمات را ترجمه کند و قواعد دستوری‌شان را رعایت کند. تئوری اسکوپوس هم هست که فکر می‌کنم این کلمه از زبان یونانی آمده و معنای قصد و نیت و هدف می‌دهد. در این شیوه مترجم توجه می‌کند که متن مورد ترجمه برای کیست و به چه درد می‌خورد و خودش را به متن مبدا وابسته نمی‌کند.ترجمه‌ی آزاد و نیز اقتباس هم وجود دارد. اقتباس هم در تقسیم‌بندی ترجمه می‌گنجد.
بعضی‌ها فکر می‌کنند این تئوری‌ها از بیرون به عالم ترجمه وارد شده در حالی‌که برعکس‌. این‌ها از درون تئوری‌های موجود ترجمه بیرون کشیده شده است.
نکته‌ی دیگر این که مترجم اصلا نباید تئوری بلد باشد . بهترین مترجم‌های ما در ایران اصلا تئوری نمی‌دانند. همچنین بهترین و تاثیرگذارترین نویسندگان ما دستور زبان فارسی بلد نیستند.
نظریه‌های ترجمه نه خوب هستند و نه بد. ولی ترجمه‌ی ما دچار یک فقر نظری است. به طور مثال گرایش و رویکرد دریابندری که خودش هم خبر ندارد رویکرد داینامیک است. منتقدین ما هم نظریه‌های ترجمه را نمی‌دانند. یعنی با دیدی غیر از ترجمه ارزیابی می‌کنند. این ظلم است‌. فرض کنید نویسنده‌ای رمانی به سبک رئالیسم جادویی نوشته؛ اگر منتقدی با گرایش رئالیسم سوسیالیستی این اثر را نقد کند، این اثر چه نمره‌ای می‌گیرد؟ منتقدان ترجمه اگر بدون رویکرد نظری سراغ ترجمه‌ها بروند نقدشان نه منصفانه است و نه به کار می‌آید.»
در ادامه ،کاوه میر عباسی به مقوله‌ی ترجمه با بهره‌گیری از متون مختلف یعنی زبان واسطه یا میانجی پرداخت و پیروز سیار ، ترجمه‌ی متون مقدس را دستمایه‌ی سخنان خود قرار داد.
سیار گفت:«مجله‌ی بیبلیا کل ترجمه‌های کتاب مقدس را به دو هزار دویست و سی و سه زبان ذکر کرده است. خیلی از این زبان‌ها زبان‌های مرده است. کتاب مقدس پرفروش‌ترین کتاب دنیا است که سالانه دوازده میلیون نسخه از آن در سراسر دنیا به فروش می‌رسد.»
وی افزود:«متون دینی مستلزم شناخت دقیق منابع و ماخذهاست. شما هیچ متن دینی را با منابع عادی نمی‌توانید ترجمه کنید.»
سیار در ادامه راجع به واژه‌های به کار رفته در کتب مقدس صحبت کرد.
مدیا کاشیگر ، آخرین سخنران ایم نشست بود که به ترجمه‌ی خنده پرداخت. بحثی که به گفته‌ی وی ما را به قلب تمام مسایل مبتلابه ترجمه و تئوری ترجمه می‌برد:«سطحی که ترجمه در آن بیش از هر سطح دیگری روی می‌دهد ، خنده است. ما آن قدر که جوک ترجمه می‌کنیم چیز دیگری ترجمه نمی‌کنیم. شما وقتی به گنجینه‌ی جوک‌های هر ملت مراجعه می‌کنید حداقل هشتاد تا نود درصد این گنجینه بین ملت‌ها مشترک است.
جوک‌هایی هم هستند که به دلیل جناس لفظی غیرقابل ترجمه هستند اما جوک‌هایی که در سطح معنا هستند ترجمه می‌شوند. اتفاق شگفت‌انگیز این است که ترجمه‌ی جوک، مصداق مطلق بی‌وفایی مترجم است.
اشتاینر می‌گوید، وقتی در یک زبان با یک متن مواجه‌اید باید به عنوان مترجم بدانید که آن تعادلی را که این متن در زبان مقصد دارد فرو می‌پاشید. پس اولین وظیفه‌ی اخلاقی مترجم این است که تعادلی را که ویران کرده دوباره در زبان مقصد بازسازی کند.»